Dr Małgorzata Krzyżowska z Karolinska Institutet o badaniach nad HIV, gruźlicą i malarią
POCZEKALNIA. Rozmowy
naukawpolsce.pl | dodane 06-08-2010
Dr Małgorzata Krzyżowska, Karolinska Institutet / Fot. Marek Mejssner
Przez dekady od odkrycia zakażenia wirusem HIV jako odrębnej jednostki chorobowej, wszyscy badacze szukali sposobu na szczepionkę która miała chronić przed zakażeniem. Jak twierdzi zeszłoroczna laureatka nagrody Nobla za odkrycie HIV - Francoise Barre-Sinoussi wierzono, że tradycyjne sposoby Ludwika Pasteura muszą przynieść efekt. Po cichu wiadomo też było, że zespół, który najszybciej opracuje szczepionkę ma zagwarantowaną nagrodę Nobla, a firmy farmaceutyczne ogromne zyski. "To był potężny doping, który doprowadził donikąd" - uważa dr Małgorzata Krzyżowska z Department of Microbiology, Cell and Tumor Biology w Karolinska Institutet w Sztokholmie.
- Szwecja jest krajem, gdzie prowadzi się relatywnie dużo badań nad zakażeniami. Jakie Pani zdaniem są obecnie najważniejsze kierunki badawcze, jeśli idzie o choroby zakaźne?
W mojej opinii to gruźlica, malaria i oczywiście HIV. Szwecja jest krajem posiadającym praktykę w leczeniu tych chorób z powodu rosnącej imigracji, swobodnego przepływu ludzi i coraz częstszych wyjazdów na wakacje w kraje strefy, gdzie istnieją choroby w Polsce praktycznie nieznane np. malaria. Podobne czynniki zaczynają działać i w Polsce, tak więc wkrótce i nam takie choroby jak malaria przestaną się wydawać egzotyczne i odległe.
Coraz większym problemem jest gruźlica, która wraca i w to często postaci lekoopornej bardzo trudnej jeśli wręcz nie niemożliwej do leczenia. Naprawdę to ciągle zresztą mamy niewiele informacji o tej od dawna znanej chorobie. Przez rok prowadziłam w Szwedzkim Instytucie Kontroli Chorób Zakaźnych SMI w Sztokholmie - i także częściowo w Polsce - badania nad substancją lipidowo-cukrową wydzielaną przez prątki gruźlicy. Jest ona jednym z mechanizmów odpowiedzialnych za rozbrajanie układu odpornościowego zakażonej osoby, i co ciekawe, znajdywana jest w moczu osób z gruźlicą. Koledzy z SMI konstruują coś w rodzaju testu paskowego do badania moczu pod kątem zakażenia. Badania te nadal trwają.
Jest jeszcze trzecia choroba z wielkiej trójki - HIV. Według danych resortu zdrowia w Polsce relatywnie mało jest zakażonych - około 30 tys. Ale czy taka jest prawda? Sprawa Simona Mola ujawniła, jak niewiele osób wykonuje testy na obecność wirusa. Tymczasem za wschodnią granicą Polski, głównie na Ukrainie, sytuacja epidemiologiczna jeśli chodzi o HIV jest bardzo zła; piszą o tym często zachodnie media, a Science poświeciła sytuacji HIV w Rosji i byłych republikach radzieckich specjalny numer na początku lipca. Nie chodzi o to, iż chcę w jakikolwiek sposób straszyć - po prostu uważam, że nie można już wierzyć, że HIV to problem jedynie narkomanów i homoseksualistów. W EU liczba nowych zakażeń najszybciej rośnie w grupie osób heteroseksualnych.
Tak naprawdę problem z opracowaniem terapii tych trzech chorób polega na tym, że jedynym źródłem materiału do badań są sami ludzie. Nie ma naprawdę dobrego - czyli naśladującego przebieg choroby u człowieka oraz w miarę taniego w utrzymaniu - modelu badawczego, na którym można by prześledzić poszczególne fazy zakażenia i móc testować leki. W przypadku HIV nie można tej choroby badać na myszach. Jedynym modelem zwierzęcym, u którego rozwija się AIDS jest zakażenie małp - rezusów małpim wirusem niedoboru odporności - SIV. Koszt takich prac jest ogromny a otrzymywane informacje - ograniczone - gdyż naturalnym gospodarzem SIV są mangaby, które pomimo wysokich ilości wirusa w organizmie nie rozwijają niedoborów immunologicznych. Podobnie się ma sprawa jeśli chodzi o malarię i gruźlicę. W przypadku gruźlicy jedynie świnka morska rozwija w płucach zmiany najbardziej podobne do tych obserwowanych w płucach człowieka - czyli gruzełki. Natomiast większość specyficznych odczynników do badania układu odpornościowego jest konstruowana pod kątem badania człowieka lub myszy. Oczywiście zawsze można je sobie produkować samemu, badać małpy itd. Ale koszty są tak wysokie, że powodują iż badania podstawowe nad wielką trójką chorób zakaźnych są dostępne jedynie dla bardzo bogatych ośrodków badawczych, czy wręcz wymagają badań sponsorowanych.
- Jakie widzi Pani miejsce w tych badaniach dla naukowców z Polski?
Ich udział w takich badaniach jest niewątpliwie trudny, zważywszy nie tylko na słabe dofinansowanie nauki w Polsce, ale również zapóźnienia wynikające z przyczyn technicznych. Brak też konkurencji, która wymuszałaby bardziej wydajne prowadzenie badań, nawet w oparciu o te skromne, tym bardziej cenne środki finansowe. Z perspektywy zachodniej nauka w Polsce przypomina wąż gryzący własny ogon - często mamy już naprawdę niezłe zaplecze techniczne i ciekawe wyniki ale brak nam kontaktów z Zachodem, brak dobrej bazy fachowej literatury oraz finansów wystarczających na efektywne wykorzystanie tego co już mamy. Efekt? - projekty i badania o słabej sile przebicia w UE. Oczywiście nie dotyczy to wszystkich ośrodków, pracowni, badaczy. Teoretycznie wstąpienie Polski do Unii Europejskiej otworzyło przed naszymi badaczami nowe perspektywy - w postaci stypendiów naukowych dla doktorantów, dla tzw. post-doków (Marie Curie Fellowships) oraz grantów wieloośrodkowych z udziałem partnerów zagranicznych. Wszystko to w zasięgu ręki, a stypendia stanowią dla młodego badacza wielką przepustkę do świata nauki, ale Po pierwsze, aby takie stypendium otrzymać, potrzebne jest pokonanie góry papierów i dużo szczęścia. Po drugie - młodym polskim uczonym ciężko przebić się na Zachodzie. Dlaczego? Dlatego, że nie mają bazy naukowej. Nie wiedzą więc nad czym prowadzi się badania w przodujących ośrodkach i jakie są tych badań wyniki. Jeśli nawet czytają publikacje, to przecież dotyczą wyników badań zrobionych zwykle około 5 lat wcześniej. Tymczasem świat już poszedł o te 5 lat do przodu, a polscy młodzi naukowcy o tym nie wiedzą, bo nie jeżdżą na kongresy czy konferencje Generalnie nie jest też świetnie ze znajomością języków, zwłaszcza angielskiego, który jest dla obecnie świata nauki lingua latina.
To jedna strona medalu. Jest jeszcze druga - eksportowanie do UE niezłej młodzieży, która nie bardzo może sobie u nas znaleźć miejsce. Co ma bowiem zrobić młody doktorant lub doktor po zachodnim dobrym stypendium w nauce w Polsce? Z przyczyn o których wspomniałam szybko straci kontakt z naukową czołówką i przestanie się liczyć. W efekcie często jeździ się ze stypendium na stypendium, osiadając w końcu w jednym z krajów Europy lub w USA. Też i dlatego, że na powrót takich ludzi nikt w Polsce nie czeka. Krajowe uczelnie i instytuty badawcze nie są zainteresowane ich pozyskaniem. No oczywiście jeśli by przyjechali z Zachodu z projektem i przywieźli pieniądze bądź sprzęt - wtedy zawsze znajdzie się wielu chętnych, żeby się do takiego działania "podłączyć". Ale jeżeli jest inaczej - miejsca dla nich i dla ich pomysłów nie ma.
Oczywiście, są chlubne wyjątki. W mojej dziedzinie są instytuty w Polsce mające zachodnich stypendystów. Są uczeni publikujący w najlepszych pismach fachowych. Ale przewrotnie to tylko dowód, że w polskiej nauce, jeśliby rozsądnie zainwestować pieniądze - w bazy wiedzy, kontakty z zachodnią czołówka np. wspólne projekty, wzajemną konkurencje projektów badawczych - to wcale nie musiałaby ona być tak odległa od zachodniej.
- Szwecja jest krajem, gdzie prowadzi się relatywnie dużo badań nad zakażeniami. Jakie Pani zdaniem są obecnie najważniejsze kierunki badawcze, jeśli idzie o choroby zakaźne?
W mojej opinii to gruźlica, malaria i oczywiście HIV. Szwecja jest krajem posiadającym praktykę w leczeniu tych chorób z powodu rosnącej imigracji, swobodnego przepływu ludzi i coraz częstszych wyjazdów na wakacje w kraje strefy, gdzie istnieją choroby w Polsce praktycznie nieznane np. malaria. Podobne czynniki zaczynają działać i w Polsce, tak więc wkrótce i nam takie choroby jak malaria przestaną się wydawać egzotyczne i odległe.
Coraz większym problemem jest gruźlica, która wraca i w to często postaci lekoopornej bardzo trudnej jeśli wręcz nie niemożliwej do leczenia. Naprawdę to ciągle zresztą mamy niewiele informacji o tej od dawna znanej chorobie. Przez rok prowadziłam w Szwedzkim Instytucie Kontroli Chorób Zakaźnych SMI w Sztokholmie - i także częściowo w Polsce - badania nad substancją lipidowo-cukrową wydzielaną przez prątki gruźlicy. Jest ona jednym z mechanizmów odpowiedzialnych za rozbrajanie układu odpornościowego zakażonej osoby, i co ciekawe, znajdywana jest w moczu osób z gruźlicą. Koledzy z SMI konstruują coś w rodzaju testu paskowego do badania moczu pod kątem zakażenia. Badania te nadal trwają.
Jest jeszcze trzecia choroba z wielkiej trójki - HIV. Według danych resortu zdrowia w Polsce relatywnie mało jest zakażonych - około 30 tys. Ale czy taka jest prawda? Sprawa Simona Mola ujawniła, jak niewiele osób wykonuje testy na obecność wirusa. Tymczasem za wschodnią granicą Polski, głównie na Ukrainie, sytuacja epidemiologiczna jeśli chodzi o HIV jest bardzo zła; piszą o tym często zachodnie media, a Science poświeciła sytuacji HIV w Rosji i byłych republikach radzieckich specjalny numer na początku lipca. Nie chodzi o to, iż chcę w jakikolwiek sposób straszyć - po prostu uważam, że nie można już wierzyć, że HIV to problem jedynie narkomanów i homoseksualistów. W EU liczba nowych zakażeń najszybciej rośnie w grupie osób heteroseksualnych.
Tak naprawdę problem z opracowaniem terapii tych trzech chorób polega na tym, że jedynym źródłem materiału do badań są sami ludzie. Nie ma naprawdę dobrego - czyli naśladującego przebieg choroby u człowieka oraz w miarę taniego w utrzymaniu - modelu badawczego, na którym można by prześledzić poszczególne fazy zakażenia i móc testować leki. W przypadku HIV nie można tej choroby badać na myszach. Jedynym modelem zwierzęcym, u którego rozwija się AIDS jest zakażenie małp - rezusów małpim wirusem niedoboru odporności - SIV. Koszt takich prac jest ogromny a otrzymywane informacje - ograniczone - gdyż naturalnym gospodarzem SIV są mangaby, które pomimo wysokich ilości wirusa w organizmie nie rozwijają niedoborów immunologicznych. Podobnie się ma sprawa jeśli chodzi o malarię i gruźlicę. W przypadku gruźlicy jedynie świnka morska rozwija w płucach zmiany najbardziej podobne do tych obserwowanych w płucach człowieka - czyli gruzełki. Natomiast większość specyficznych odczynników do badania układu odpornościowego jest konstruowana pod kątem badania człowieka lub myszy. Oczywiście zawsze można je sobie produkować samemu, badać małpy itd. Ale koszty są tak wysokie, że powodują iż badania podstawowe nad wielką trójką chorób zakaźnych są dostępne jedynie dla bardzo bogatych ośrodków badawczych, czy wręcz wymagają badań sponsorowanych.
- Jakie widzi Pani miejsce w tych badaniach dla naukowców z Polski?
Ich udział w takich badaniach jest niewątpliwie trudny, zważywszy nie tylko na słabe dofinansowanie nauki w Polsce, ale również zapóźnienia wynikające z przyczyn technicznych. Brak też konkurencji, która wymuszałaby bardziej wydajne prowadzenie badań, nawet w oparciu o te skromne, tym bardziej cenne środki finansowe. Z perspektywy zachodniej nauka w Polsce przypomina wąż gryzący własny ogon - często mamy już naprawdę niezłe zaplecze techniczne i ciekawe wyniki ale brak nam kontaktów z Zachodem, brak dobrej bazy fachowej literatury oraz finansów wystarczających na efektywne wykorzystanie tego co już mamy. Efekt? - projekty i badania o słabej sile przebicia w UE. Oczywiście nie dotyczy to wszystkich ośrodków, pracowni, badaczy. Teoretycznie wstąpienie Polski do Unii Europejskiej otworzyło przed naszymi badaczami nowe perspektywy - w postaci stypendiów naukowych dla doktorantów, dla tzw. post-doków (Marie Curie Fellowships) oraz grantów wieloośrodkowych z udziałem partnerów zagranicznych. Wszystko to w zasięgu ręki, a stypendia stanowią dla młodego badacza wielką przepustkę do świata nauki, ale Po pierwsze, aby takie stypendium otrzymać, potrzebne jest pokonanie góry papierów i dużo szczęścia. Po drugie - młodym polskim uczonym ciężko przebić się na Zachodzie. Dlaczego? Dlatego, że nie mają bazy naukowej. Nie wiedzą więc nad czym prowadzi się badania w przodujących ośrodkach i jakie są tych badań wyniki. Jeśli nawet czytają publikacje, to przecież dotyczą wyników badań zrobionych zwykle około 5 lat wcześniej. Tymczasem świat już poszedł o te 5 lat do przodu, a polscy młodzi naukowcy o tym nie wiedzą, bo nie jeżdżą na kongresy czy konferencje Generalnie nie jest też świetnie ze znajomością języków, zwłaszcza angielskiego, który jest dla obecnie świata nauki lingua latina.
To jedna strona medalu. Jest jeszcze druga - eksportowanie do UE niezłej młodzieży, która nie bardzo może sobie u nas znaleźć miejsce. Co ma bowiem zrobić młody doktorant lub doktor po zachodnim dobrym stypendium w nauce w Polsce? Z przyczyn o których wspomniałam szybko straci kontakt z naukową czołówką i przestanie się liczyć. W efekcie często jeździ się ze stypendium na stypendium, osiadając w końcu w jednym z krajów Europy lub w USA. Też i dlatego, że na powrót takich ludzi nikt w Polsce nie czeka. Krajowe uczelnie i instytuty badawcze nie są zainteresowane ich pozyskaniem. No oczywiście jeśli by przyjechali z Zachodu z projektem i przywieźli pieniądze bądź sprzęt - wtedy zawsze znajdzie się wielu chętnych, żeby się do takiego działania "podłączyć". Ale jeżeli jest inaczej - miejsca dla nich i dla ich pomysłów nie ma.
Oczywiście, są chlubne wyjątki. W mojej dziedzinie są instytuty w Polsce mające zachodnich stypendystów. Są uczeni publikujący w najlepszych pismach fachowych. Ale przewrotnie to tylko dowód, że w polskiej nauce, jeśliby rozsądnie zainwestować pieniądze - w bazy wiedzy, kontakty z zachodnią czołówka np. wspólne projekty, wzajemną konkurencje projektów badawczych - to wcale nie musiałaby ona być tak odległa od zachodniej.
Poinformuj znajomych o tym artykule:
REKLAMA
Inne w tym dziale:
- Podnośniki koszowe, usługi dźwigowe. Bydgoszcz REKLAMA
- Żylaki. Leczenie żylaków kończyn dolnych. Bydgoszcz, Inowrocław, Chojnice, Tuchola. REKLAMA
- Ortopeda. Chirurgia ortopedyczna. Medycyna sportowa. Warszawa REKLAMA
- Prof. Piotr Dobrowolski: skuteczna prewencja niewydolności serca jest holistyczna
- Badania kontrolne w chorobie nowotworowej
- Prof. Tomasz Hryniewiecki: standardy w kardiologii poprawią jakość opieki nad pacjentami
- Prof. Przemysław Leszek: Niewydolność serca leczmy uważniej
- Umiar i różnorodność, czyli co jeść, a czego unikać podczas leczenia onkologicznego
- Działania niepożądane w terapii onkologicznej
- Rak narządów płciowych. Wstydliwy problem? Pomoc potrzebna od zaraz
- Stymulacja bezelektrodowa bezcenna dla pacjentów z arytmiami
- Bezpieczny kierowca z kardiowerterem-defibrylatorem
- Cytologia - jak odczytać jej opis i co on oznacza dla kobiety?
- Wszystkie w tym dziale
REKLAMA
